Geschiedenis NCS

De beschilderingen zijn geschilderd door E.J. Bruins uit Kampen

De beschilderingen zijn geschilderd door E.J. Bruins uit Kampen

De oude wachtkamer dient tegenwoordig als opslagruimte voor de kiosk

De oude wachtkamer dient tegenwoordig als opslagruimte voor de kiosk

De stationshal met de oorspronkelijke inrichting

De stationshal met de oorspronkelijke inrichting

In de stationshal is sinds de sluiting in 1999 niets veranderd

In de stationshal is sinds de sluiting in 1999 niets veranderd

Logo spoorwegen in de wachtkamer 2e klasse

Logo spoorwegen in de wachtkamer 2e klasse

NCS-logo op wand wachtkamer 2e klasse

NCS-logo op wand wachtkamer 2e klasse

NCS-overeenkomst-1

NCS-overeenkomst-1

NCS-overeenkomst-2

NCS-overeenkomst-2

NCS-overeenkomst-3

NCS-overeenkomst-3

NCS-overeenkomst-4

NCS-overeenkomst-4

Oorspronkelijke schildering van de wachtkamer uit 1916

Oorspronkelijke schildering van de wachtkamer uit 1916

De Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij (NCS) werd opgericht op 20/29 februari 1860. De maatschappij had op 14 juli 1859 concessie gekregen voor de aanleg en exploitatie van de spoorlijn Utrecht - Amersfoort - Harderwijk - Zwolle. Deze lijn zou de schakel gaan vormen tussen Utrecht-NRS en de Noorderspoorlijn.

De eerste plannen voor deze Veluwelijn dateerden al uit 1845, maar waren nog steeds niet tot uitvoering gekomen. In 1856 dienden de heren W.C. Brade, H.A.J. Baron van Lockhorst, A. Blondot en C. van der Elst een aanvraag in voor 'eene professioneele concessie' voor genoemde spoorweg. Op 14 augustus 1858 werd hen voorlopige concessie verleend en op 14 juli 1859 volgde de definitieve concessie.

Franse aannemers
Zij sloten een contract af met de Parijse firma Delettrez, Père et Cie voor aanleg van de spoorweg en de levering van het materieel. De concessionarissen waren vermoedelijk niet van plan de lijn zelf aan te leggen, maar de concessie zo duur mogelijk te verkopen, want bij de oprichting van de NCS trokken zij zich terug. De Franse aannemers bereidden echter hun plannen zo slecht voor, dat de regering weigerde goedkeuring te verlenen. Daarop werd de firma Vitali, Picard, Charles et Cie, eveneens afkomstig uit Parijs, met de werkzaamheden en de levering van het materieel belast.

Verbinding west-oost
Op 15 juli 1861 werd bij Soest met de aanleg van de lijn Utrecht - Zwolle begonnen. In tegenstelling tot de eerder opgerichte spoormaatschappijen Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) en de Nederlandsche Rhijnspoorweg Maatschappij (NRS), die een aansluiting op het internationale Europese spoorwegnet als doel hadden, was de NCS-lijn een interne Nederlandse spoorlijn die het westen met het oosten zou gaan verbinden, maar voor internationale verbindingen geheel afhankelijk was van andere spoorwegmaatschappijen. De NCS deed ook nog een poging om ook een spoorlijn aan te leggen van Zwolle naar Almelo richting Rheine, met als beginpunt Kampen, om zo ook een rechtstreekse verbinding met Twente en Duitsland te krijgen. De maatschappij kreeg hiervoor ook voorlopige concessie, maar kreeg uiteindelijk de financiering niet rond.

Ligging stations
De aandelen van de NCS waren voor een groot deel in buitenlandse handen, onder andere bij de Franse aannemers Vitali, Picard, Charles et Cie als vergoeding voor de door hen uitgevoerde aanleg van de spoorlijn en de gedane leveranties. Hierbij was een vast bedrag uitgetrokken voor de aankoop van gronden met als gevolg dat de Franse aannemer goedkope bos- en heidegronden aankocht en daarbij een flinke som geld overhield, maar met als negatief gevolg dat dorpen en steden op afstand werden gepasseerd, de Zuiderzeestraatweg driemaal werd gekruist en bij Harderwijk een bijna haakse bocht ontstond. Met name de de plaatsen Elburg en Epe waren niet blij met de ligging van het station Elburg-Epe (tegenwoordig ‘t-Harde) omdat deze op flinke loopafstand van beide plaatsen lag. Ook de stadskern van Harderwijk lag op flinke afstand van de spoorlijn.

Aansluiting Kampen
Op 29 december 1862 sloot de NCS een contract met de gemeente Kampen voor het doortrekken van hun spoorlijn Utrecht - Zwolle tot Kampen. In maart 1863 werd de definitieve concessie voor de verlenging getekend. Op 16 juli 1863 werd de spoorlijn Utrecht tot Hattemerbroek geopend en na de bouw van de IJsselbrug bij Hattem kon men op juni 1864 doorrijden tot Zwolle. Op 10 mei 1865 volgde het laatste deel Zwolle – Kampen.

Stoomtram
De NCS exploiteerde ook enkele stoomtramwegen: Nunspeet – Elburg – Hattemerbroek/De Zande, geopend 1908 – 1914 en eigendom van hun dochtermaatschappij de Nederlandsche Buurtspoorweg Maatschappij (NBM); Zwolle – Zwartsluis – Blokzijl, geopend in 1914 en eigendom van dochtermaatschappij Zwolle–Blokzijl (ZB) en de elektrische tramlijn Utrecht – Zeist, eveneens eigendom van NMB. Vertrekpunt van de lokaaltreinen in Utrecht was vanaf 1904 het Buurtstation, iets ten noorden van het hoofdstation van de NRS. Met de verbouwing van het Utrechtse Centraal Station in 1936 kreeg dit station vier buurtsporen en werd het Buurtstation overbodig. De sporen van het Buurtstation werden doorgetrokken tot het Centraalstation. Tot in de jaren 1980 bleven de Buurtsporen 1 t/m 4 nog als aparte kopsporen herkenbaar.

Ontbonden
In 1881 wist de NRS de meerderheid van de NCS-aandelen in handen te krijgen. De NRS werd op haar beurt in 1890 overgenomen door de Nederlandse Staat die daardoor ook de NCS-aandelen in handen kreeg. De exploitatie van de NRS-lijnen werd opgedragen aan de Staats Spoorwegen (SS). De exploitatie van de NCS-lijnen werd op 1 januari 1919 geheel overgenomen door de SS, waardoor de NCS alleen nog maar op papier bestond. Een belangrijke reden hiervoor was om het NCS-personeeel ook op andere, niet NCS-lijnen te kunnen inzetten. De SS en de HSM waren door de Eerste Wereldoorlog en het daardoor ontstane kolentekort op 1 januari 1917 een belangengemeenschap met elkaar aangegaan en werden sindsdien de Nederlandsche Spoorwegen genoemd. Bij de naasting van de NCS-lijnen in 1934 kwam een definitief einde aan de NCS en in een algemene vergadering van aandeelhouders op 23 mei 1934 werd de NCS ontbonden.

  • Geplaatst op: dinsdag, 26 februari 2013
  • Bijgewerkt op: dinsdag, 25 augustus 2015

Gerelateerde artikelen

1867-1879
1880-1899
1900-1934

Kasper Haar

Grote kenner van de geschiedenis van het Kamperlijntje is de in Kampen woonachtige Kasper Haar.


 Lees hier verder...

HanzelijnHome

Hanzelijn

Op donderdag 6 december 2012 werd de Hanzelijn door Koningin Beatrix geopend en daarmee ook station Kampen Zuid.


Lees hier verder...

GAKklein

Stadsarchief Kampen

Initiator van de vernieuwde website van Het Kamperlijntje is het Stadsarchief Kampen.


 Lees hier verder...