De Hanzelijn 2012–heden
Het eerste jaar van exploitatie vond er nog geen regulier goederenvervoer op de Hanzelijn plaats. Wel werden er zo nu en dan goederentreinen via de Hanzelijn omgeleid als gevolg van storingen in het spoorwegnet. Zo werd op 2 augustus 2013 een goederentrein van Metrans afkomstig uit Waalhaven Zuid met bestemming Praag omgeleid via de Hanzelijn.
Ook reed er zo nu en dan ’s nachts een goederentrein over de Hanzelijn. Sinds het voorjaar van 2014 rijdt er echter elke werkdag tussen de Sprinter van 19.25 uur en de Intercity van 19.45 uur vanuit Zwolle een goederentrein afkomstig uit Onnen over de Hanzelijn en is er sindsdien sprake van regulier goederenvervoer. In de diverse gemeentes langs de Hanzelijn worden vragen gesteld over het vervoer van gevaarlijke stoffen over de Hanzelijn.
Op maandagmiddag 2 september 2013 ontstond er een gevaarlijke situatie op de Hanzeboog doordat de intercity uit Lelystad door rood reed en een wissel op de brug beschadigde. De ATB-Vv (Verbeterde versie ten opzicht van de Eerste Generatie, waarover inmiddels 98 procent van de treinen beschikt) die had moeten ingrijpen werkte niet en onderzocht wordt hoe dit mogelijk was. In eerste instantie was niet bekend of er andere treinen in de buurt waren, dat bleek later echter wel het geval te zijn en de trein uit Amersfoort heeft een noodstop moeten maken. Het sein voor deze trein stond op groen; dit deel van de spoorlijn is extra beveiligd en zelfs bij groen licht grijpt het systeem in als elders een trein door rood rijdt. Onderzocht wordt wie hierbij ingreep: de techniek of de machinist. Gelukkig is een ernstige ramp voorkomen. De wissel is inmiddels hersteld en op donderdagmiddag 12 september weer ingebruik genomen.
Onderzoek
Uit een later onderzoek bleek dat de machinist van de sprinter uit Lelystad een geel sein genegeerd had en niet had afgeremd naar 40 km/h maar 94 km/h bleef rijden om vervolgens door rood te gaan. De ATB-VV (Verbeterde Versie), die normaal gesproken had moeten ingrijpen, greep niet in omdat deze in de verkeerde modus stond. Gelukkig werkte wel de extra aangelegde flankbescherming die het sein voor een andere trein op rood laat springen als een trein door rood rijdt, in dit geval voor de trein uit Amersfoort. ProRail paste in Nederland voor het eerst op de Hanzelijn deze bescherming toe. De trein uit Amersfoort was wat vertraagd en dat was een geluk, en de machinist van deze trein kon nog een noodstop maken. Om in de toekomst rampen te voorkomen, zal een nieuw roodlichtalarm ORBIT in de treinen worden aangebracht, die de machinist door een hard geluidssignaal in de cabine waarschuwt als men te hard op een rood licht afrijdt. Naar aanleiding van dit voorval besloot de minister de machinist een boete op te leggen van € 3.800,-, maar dit vond de NS niet helemaal terecht omdat er geen verwijtbaar gedrag zoals drankmisbruik of drugs in het spel was en omdat dit ook de eerste keer was dat de minister een boete aan een machinist oplegde, besloot NS de boete voor deze keer te betalen.
Sneller
Eind augustus 2013 maakte staatsecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur en Milieu) bekend dat de Hanzelijn sneller zal worden doordat de flessenhals tussen Lelystad en Schiphol wordt aangepakt, kosten 1,4 miljard. Het zal echter nog tot 2023 duren voordat het zover is. Tussen Zwolle en Lelystad hebben de treinen nu wel vrij spoor, maar na Lelystad ontstaat er filevorming op het traject dat SAAL (Schiphol, Amsterdam, Almere en Lelystad) genoemd wordt, hier is nu geen snelheidswinst te behalen. De eerste stap is om tot en met 2016 met een investering van 600 miljoen het aantal treinen tussen Amsterdam en Almere op te voeren van zes naar tien treinen per uur. Daarna wordt de rest van het bedrag gebruikt en kan de frequentie omhoog naar zestien treinen per uur in 2020.
Spoorverdubbeling
Momenteel zijn er 40.000 reizigers per dag tussen Almere en Amsterdam en de NS verwacht in 2020 het dubbele daarvan. Inmiddels is men begonnen met een spoorverdubbeling. In 2012 is er ook al 225 miljoen uitgetrokken voor het aanbrengen van het beveiligingssysteem ERTMS in de treinen en het aanpassen van sporen zodat de treinen straks 160 km/h kunnen rijden. Waarschijnlijk kan vanaf 2023 de rit tussen Zwolle en Amsterdam binnen een uur gemaakt worden en rijden er dan elke 10 minuten intercity’s en ook elke tien minuten sprinters, tussen Lelystad en Amsterdam. Ook op de Hanzelijn zal het treinverkeer aanzienlijk toenemen. De vraag is of de tweesporige spoorbrug bij Zwolle dit wel aan kan en dat men bij de aanleg vanwege zuinigheid hiermee onvoldoende rekening heeft gehouden.
Hanzeboog
De Stentor van 9 november 2013 meldde dat de inwoners van Hattem die eerst fel tegen de komst van de nieuwe spoorbrug waren, inmiddels aardig gewend zijn aan de Hanzeboog en nu zelfs blij zijn met de aanzienlijk snellere fietsverbinding met Zwolle via deze brug. Ook inwoners van Zwolle brengen nu vaker een bezoekje aan Hattem. Een klein nadeel levert dit wel op omdat scholen in Hattem wat leeg lopen omdat ouders/leerlingen nu vaker voor een school in Zwolle kiezen. Door de lage instroom zal de Christelijk College De Noordgauw haar vestiging in Hattem na het schooljaar 2014 – 2015 sluiten.
Bij Hattem werd in november/december 2013 de buitenplaats IJsselstein gesloopt. Het gebouw (van oorsprong waarschijnlijk al gebouwd in de 16e eeuw) was begin 20e eeuw herbouwd door de bekende familie Daendels, maar verkeerde in een slechte staat mede doordat het te laag in de uiterwaarden van de IJssel was gebouwd waardoor de funderingen door het water ernstig waren aangetast. Tijdens de bouw van de spoorbrug Hanzeboog was hier de aannemerscombinatie Welling/Züblin, verantwoordelijk voor de onderbouw, gevestigd. Met had vanuit IJsselstein een prachtig zicht op de in aanbouw zijnde brug en het lag er ook praktisch naast. Ook bij de festiviteiten bij het inhijsen van het middendeel van de brug begin mei 2010 was in IJsselstein een voorlichtingszaal ingericht.
Hanzelijn valt nog flink tegen
Op 6 december 2013 was het een jaar geleden dat de toenmalige Koningin Beatrix de Hanzelijn opende. Op 7 december 2013 meldde De Stentor onder de kop ‘Hanzelijn valt nog flink tegen’ de uitkomst van de Hanzelijn Monitor, ontwikkeld door Hogeschool Windesheim uit Zwolle en op 6 december gepresenteerd in Dronten. In 1992 was de verwachting dat er minimaal 4.500 uitstappers zouden zijn in Dronten maar in de praktijk blijkt dat het bijna de helft is geworden namelijk gemiddeld 2.200. In Kampen is met duizend reizigers net de helft van de prognose gehaald.
Uit tellingen is gebleken dat het passagiersaanbod via het Kamperlijntje slechts met 15,8 procent (telling alleen in mei) was afgenomen en men had gerekend dat dit in het eerste jaar 30 procent zou zijn. Grote rol speelt hierbij zeker de exentrische ligging van station Kampen Zuid dat bovendien nog steeds in een onontgonnen gebied ligt. Bovendien zijn bij station Kampen de aansluittijden van trein op bus en omgekeerd gunstiger dan die bij Kampen Zuid. De hoge verwachtingen zijn ook getemperd door de economische crisis, de stijging van de werkloosheid in de Hanzelijngemeenten met minstens een kwart en de waardedaling van het vastgoed, in Lelystad 2,8 procent en in Zwolle ook altijd nog 0,6 procent. Opmerkelijk is dat de meeste reizigers vanuit Dronten richting Zwolle gaan, terwijl de meeste reizigers uit Kampen richting Lelystad/Randstad gaan. Het laatste is wel verklaarbaar vanwege de gehechtheid aan het Kamperlijntje voor het reizen naar Zwolle en de betere bereikbaarheid van station Kampen voor de meeste inwoners van Kampen en IJsselmuiden. De Kampenaren kiezen de Hanzelijn hoofdzakelijk voor het woonwerkverkeer richting Lelystad/Randstad en voor een bezoek aan de Randstad.
Cijfer 7,5
Een interessante ontwikkeling is wel dat de studentenstromen veranderen en dit is meestal een indicatie van veranderd reizigersgedrag, in die zin dat het effect van de Hanzelijn naar verwachting eerder doorwerkt in studiekeuzes dan in verhuisbeslissingen of baanwisselingen. Er is een toename van het aantal mbostudenten en in mindere mate hbo-studenten uit Flevoland voor respectievelijk het Deltion College en Windesheim in Zwolle uit Flevoland. Ook de nieuwe Windesheimvestiging in Almere lijkt hiervan te profiteren, ook de studiekeuze lijkt die beslissing te beïnvloeden. De verwachting is dat het aanbod van reizigers zal toenemen als de economie weer uit het diepe dal is gekropen. In december 2014 (en ook voorlopig de jaren daarna) zullen opnieuw de cijfers gepresenteerd worden en zal blijken of er vooruitgang is of niet. Belangstelling voor goederenvervoer via de Hanzelijn is er nog steeds niet. Overigens meldde ProRail dat 700 willekeurige ondervraagden de Hanzelijn het rapportcijfer 7,5 geven voor betrouwbaarheid, comfort, veiligheid en hinder. Twee op de drie ondervragers reageerden positief op het idee om op basisscholen les te geven over de geschiedenis, het belang en de veiligheid rond het spoor.
Blokkendoostreinstel
Vanwege de 1-jarige bestaan van de Hanzelijn reed alsnog het elektrisch Blokkendoostreinstel uit het Spoorwegmuseum op 7 december over de Hanzelijn. Deze had het jaar daarvoor tijdens de open dag zullen rijden maar dit was toen vanwege defecten aan het materieel niet doorgegaan. De speciale rit met dit historisch materieel uit de jaren dertig vorige eeuw was toen bestemd voor genodigden en deze konden alsnog hun kaartjes voor deze rit gebruiken. Het waren vier prachtige ritten(tweemaal heen en terug Lelystad - Zwolle)in goed verwarmd treinstel in een oude ambiance waarvoor ook langs de lijn een goede belangstelling was van kijkers en fotograven, zelfs het NOS-Journaal besteedde er aandacht aan.
Stalen balk
Op 19 januari 2014, iets na 10 uur ’s avonds reed een intercity op de Hanzelijn ter hoogte van de Binnenhavenweg, net buiten Lelystad, over een stalen balk die onverlaten vanaf het viaduct op het spoor gegooid hadden. Het gevolg was de stalen balk in het bordes, achter de machinist een gat in de bodem sloeg. Gelukkig stonden er geen mensen op het bordes, maar de ca. 150 mensen in de trein voelden het voorval wel en schrokken van de noodstop die de trein maakte. Zij werden later met bussen naar Zwolle vervoerd. De NS heeft een beloning van € 2.500,- uitgeloofd voor de tip die leidt naar aanhouding van de dader(s). De schade bedraagt minimaal € 60.000,-, mede doordat het 4-baks treinstel ruim 14 dagen uit de roulatie was. Naar aanleiding van de behandeling van dit voorval in Opsporing Verzocht kwamen er 19 tips binnen.
Sneller
Op 3 juli 2014 wilden de Overijsselse CDA-Kamerleden Eddy van Hijum en Sander de Rouwe een motie indienen bij staatssecretaris Mansveld om de Hanzelijn met voorrang sneller te maken. De spoorlijn is aangelegd voor snelheden tot 200 km/h en voorzien van veiligheidssysteem ERTMS, maar de treinen zijn hierop nog niet aangepast zodat nu maar met 140 km/h gereden wordt. De Kamerleden pleitten om de Hanzelijn als eerste te voorzien van ERTMS-treinen zodat de reis Zwolle – Amsterdam, conform het besluit van de Kamer destijds om akkoord te gaan met de aanleg van de Hanzelijn, binnen een uur zal kunnen worden afgelegd. De Staatssecretaris ontraadde echter de motie in deze laatste vergadering voor het zomerreces en houdt vast aan haar plan om de treinen pas vanaf 2018 geleidelijk te voorzien van ERMTS-apparatuur. De motie haalde het niet.
De Christenunie heeft in dezelfde vergadering Mansveld ook om opheldering gevraagd over de zere oren die passagiers in de Drontermeertunnel krijgen door het luchtdrukverschil bij het inrijden van de tunnel in de huidige treinstellen. ProRail blijft benadrukken dat de klapperende oren de gezondheid geen kwaad doen. Maar als na 2018 met 200 km/h gereden wordt, wat zijn dan de consequenties? Momenteel rijden de machinisten minder snel de tunnel in, maar dat is nu en dan zeker geen oplossing. Ook FNV Spoor vraagt aandacht voor dit probleem, dit naar aanleiding van klachten van treinpersoneel dat de ‘klap op de oren’ vaak meerdere malen per dag ervaart.
FNV Spoor vraagt, naar aanleiding van binnengekomen opmerkingen op het online meldpunt van de vakbond, ook aandacht voor de vluchtroute voor treinpassagiers in de tunnel. Als een trein strandt in de tunnel, kunnen de passagiers met name bij rookontwikkeling via looppaden en tussengelegen deuren naar de tweede tunnelbuis vluchten. De deur om naar buiten te kunnen komen zit echter aan de buitenzijde van de tunnel en kan alleen via het spoor bereikt worden. Dit is een flinke stap naar beneden en aan de andere kant weer omhoog en voor mensen die slecht ter been zijn een groot probleem. Spoorwegbeheerder ProRail vindt het geschetste probleem wat overtrokken. Als een trein op een hoge spoordijk strandt, kunnen ook niet alle passagiers op eigen kracht de dijk afkomen. Een in april 2012 gehouden grootschalige oefening heeft aangetoond dat de hulpverlening snel op gang komt en genoemde problemen zullen vrij gemakkelijk opgelost worden, aldus ProRail.
Vale brug
De spoorbrug Hanzeboog bij Zwolle heeft reeds haar fel rode kleur verloren en wordt steeds valer. Dit probleem komt altijd voor bij de toepassing van de kleur rood, maar het zal nog tien jaar duren voordat de brug zijn fel rode kleur terugkrijgt aangezien de brug dan pas weer volgens het onderhoudsschema geschilderd wordt.
In oktober 2014 maakte de staatsecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur bekend dat zij niet van plan is het luchtdrukverschil, dat met de huidige, conventionele treinen optreedt bij het binnenrijden van de Drontermeertunnel, aan te pakken. Volgens haar is er geen ontwerpfout gemaakt en voldoet de tunnel aan alle constructienormen voor veiligheid en reizigerscomfort. Wel zal moderner materieel moeten worden gebruikt om een eind aan de drukverschillen te maken. De inzet van dit nieuwe materieel kan echter nog jaren duren, de verwachting is pas na 2020. Voorstellen van Kamerleden om een driehoek voor de ingang van de tunnel te hangen om zo de druk geleidelijk op te voeren legde zij naast haar neer. Doordat de machinisten de tunnel met verlaagde snelheden binnenrijden wordt de reistijd volgens Mansveld met slechts enkele tientallen van seconden verlengd. Volgens de staatsecretaris zijn de kortdurende hinderlijke drukverschillen vergelijkbaar met die in een opstijgend vliegtuig of hoogteverschillen in bergachtige gebieden. Zo houden (sommige) reizigers voorlopig nog zere oren bij de passage van de tunnel.
In oktober zijn de eerste woningen in de wijk Stationskwartier opgeleverd, maar het zal nog even duren voordat de bebouwing voor station Kampen Zuid een feit zal zijn.
Rapport
Uit de Hanzelijn Monitor 2014, een jaarlijks rapport over het effect van de Hanzelijn op de regio, blijkt dat het aantal in- en uitstappers op de Hanzelijn in 2014 ten opzichte van 2013 met 20 procent is gestegen. Vooral Dronten sprong eruit met 25 procent, daarentegen bleef Kampen Zuid gelijk. Reizigers uit Kampen en omgeving kiezen nog altijd voor het vertrouwde Kamperlijntje. De verwachting is dat het aantal reizigers zal gaan stijgen als de nieuw wijk Stationskwartier voor het station bebouwd wordt en er een supermarkt annex winkelcentrum gevestigd is, zodat het aantrekkelijker wordt om bij station Kampen Zuid in- en uit te stappen, dan nu in een leeg, donker en zanderig gebied. De verwachting is dat met de vordering van de huidige bouwplannen over een paar jaar gedacht kan worden aan de bouw van een winkelcentrum. Circa 65 procent van de geënquêteerde Kampenaren overwegen er dan te gaan winkelen. De ligging van Stations kwartier aan de spoorlijn met aansluiting op de naastgelegen N50 maakt de plek interessant voor toekomstige ontwikkelingen van deze wijk en het gebruik van station Kampen Zuid.
In september 2015 werd bekend dat het aantal in- en uitstappende reizigers via station Kampen Zuid aan de Hanzelijn in 2014 was gestegen met zeventien procent van 1141 tot 1379 reizigers gemiddeld per dag en stond daarmee op de derde plaats van de landelijke ranglijst van stations met de sterkste reizigersgroei in 2014. In oktober 2015 werd een plan gelanceerd om Flevokust, een nog aan te leggen overslagterrein met een containerterminal, via een goederenspoor aan te sluiten op de Hanzelijn. De bouw van deze terminal start in april 2015 en eind 2017 hoopt men met de exploitatie van 200 meter kade te beginnen. Of en wanneer een aftakking van de Hanzelijn tot stand zou kunnen komen, is voorlopig nog vaag maar de aanleg zou de kans van slagen van deze terminal waar dan water, weg en spoor samen komen, wel vergroten.
Drie jaar na de ingebruikname van de Hanzelijn blijft het gebruik stijgen. In 2015 nam het aantal treinreizigers met dertien procent toe. Dit blijkt uit de Hanzelijn Monitor: een meerjarig onderzoek van Windesheim naar het effect van de Hanzelijn gepresenteerd op 19 februari 2016. Uit het eindrapport blijkt dat in 2015 per dag gemiddeld ruim 17.000 personen in- of uitstapten op één van de vier Hanzelijnstations (Lelystad, Dronten, Kampen Zuid en Zwolle), een toename van 13% ten opzichte van een jaar eerder. Met name reizigers uit de regio zelf maken veel gebruik van de nieuwe spoorverbinding. ‘De Hanzelijn blijkt voor veel mensen een aantrekkelijk alternatief’, zegt Friso de Vor, onderzoeker bij het lectoraat Area Development van Windesheim. ‘Met name in Dronten en Kampen Zuid zien we dat veel reizigers de auto laten staan om met de trein naar het werk te gaan.’ Vooral Zwolle profiteert van deze toename van reizigers.
Op 18 juli 2018 werd een kiosk geopend bij station Kampen Zuid. Tussen 11.00 en 21.00 uur kan men hier terecht voor koffie, thee, frisdranken, snacks en maaltijden. Intussen is men bezig met de bouw van een supermarkt die in het najaar van 2018 geopend wordt. In 2019 wordt een chinees restaurant met 600 (!) zitplaatsen geopend. Voor deze bouw zijn 2 kavels verkocht. Het restaurant krijgt een ook een ‘zgn. Nassi-drive’ waar mensen hun telefonische bestelde eten met de auto kunnen afhalen. Er komen ook extra parkeerplaatsen waarvoor eigenaar Long Qiu (ook eigenaar van het Chinees restaurant Happy Garden in de binnenstad van Kampen) € 25.000,- neertelt. Ook komt er een winkelcentrum en zal een appartementencomplex gebouwd worden. Zo zal het gebied voor het station aanzienlijk veranderen en zal het station dat nu nog steeds eenzaam aan de rand staat, in een centrum van bedrijvigheid komen te liggen wat mede door de nog steeds toenemende bebouwing van woningen in de wijk Stationskwartier, ten gunste zal komen van het reizigersvervoer via station Kampen Zuid.
Op 19 juli 2018 werd bekend dat het aantal in- en uitstappers op station Kampen Zuid langzaam, maar gestaag groeit, namelijk 1734 reizigers per dag. Ten opzicht van 2016 is dit een groei van 13 procent. Daarentegen daalt het aantal reizigers dat via Dronten in- en uitstapt met 3 procent ten opzichte van 2016, dit zijn 100 reizigers minder per dag. In 2015 was daar er al een daling met 8 procent. Een echte aanleiding is hiervoor niet te vinden, na een flinke groei stabiliseren de cijfers. Het aantal in- en uitstappers in Lelystad steeg met 2 procent.
- Geplaatst op: zaterdag, 07 september 2013
- Bijgewerkt op: donderdag, 03 juni 2021
