De Hanzelijn: de eerste plannen

1f. Plan uit 1959 voor de bouw van een nieuw station op de hoek van de nog aan te leggen Europa Allee en Niersallee

2. Kampen juli 2007, situatie voor aanleg Hanzelijn

3. Alle varianten genoemd in de Startnotitie oktober 1996

4. Vier overgebleven varianten waaruit in 2003 variant III werd gekozen

5. Tekening aansluiting Veluwelijn op Hanzelijn te Zwolle

5a. Alle inclusief gesloten Kamper spoorlijnen (tekening Dick van de Spek)

6. ‘Station Hanzelijn’ aan de Buitendijksweg te Kampen 1)

Op donderdag 6 december 2012 werd de Hanzelijn door Koningin Beatrix geopend en daarmee ook station Kampen Zuid. Daarmee werd een oude Kamper wens vervuld namelijk om een station te hebben aan een hoofdspoorlijn die het westen van ons land met het noorden verbindt.

De roep om de aanleg van de Hanzelijn was er al voordat de aanleg van spoorwegen in Overijssel zelfs maar begonnen was. In 1859 vroegen ex-bewoners van het net ontruimde eiland Schokland Koning Willem III zijn steun te verlenen aan een voorstel voor een spoorlijn dwars door de Zuiderzee van Amsterdam via Marken, Urk en Schokland naar Kampen, betaald uit de opbrengst van hun visvangst. Dat dit plan geen enkele kans van slagen had zal duidelijk zijn; de plannen voor de afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee waren nog maar net in ontwikkeling. Drie Kamper spoorverbindingen gingen aan de verwezenlijking van de Hanzelijn vooraf: het Kamperlijntje, de lokaallijn Hattem – Kampen en de Zuiderzeestoomtramlijn Elburg – Wezep - Kampen. Alle drie brachten ze niet waarop de stad bij de aanleg had gehoopt.

De Hanzelijn komt in beeld
Toen op 9 december 2012 de dienstregeling op de Hanzelijn inging, waren sinds het Schokker plan meer dan 150 jaren verstreken. In de lange tijd daartussen werd regelmatig gedacht over een verbinding Zwolle-Kampen-Amsterdam. Duidelijk was dat deze verbinding er pas zou kunnen komen als de afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee een feit zou zijn.

Visafslag
 Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1940 leek die tijd gekomen. In 1943 stelde de NS (Nederlandse Spoorwegen) een onderzoek in naar de mogelijkheden van de aanleg van een lijn van Amsterdam via Kampen naar Meppel met een zijlijn over Wezep naar Zwolle. In 1947 onderzocht de NS de mogelijke verlenging van het Kamperlijntje tot Emmeloord. De burgemeester van Urk verzocht de NS deze lijn dan door te trekken tot Urk aangezien in 1946 al bijna drie miljoen pond vis naar de visafslag was vervoerd en het dus meer dan noodzakelijk was dat Urk een goede spoorverbinding kreeg, aldus de burgemeester. Bij de drooglegging van de Flevopolder in 1957 werd meteen al een tracéstrook vrijgehouden voor de eventuele aanleg van een spoorlijn. Deze strook was met bomen beplant. Om deze bomen te sparen besloot men de Hanzelijn langs deze strook aan te leggen in plaats van erop en daarom is het erg vreemd dat begin 2013, vlak na de opening van de Hanzelijn, het grootste deel van deze bomen alsnog zijn gekapt.

Stadskern 
Begin jaren zestig vond er regelmatig gesprekken plaats tussen de NS en de gemeente Kampen over een mogelijk nieuw station aan een nieuwe spoorverbinding tussen Kampen en Dronten richting Amsterdam. Er waren zelfs plannen om het Kamperlijntje te verlengen via de Stadsbrug, dwars door de stad richting Flevoweg. De NS was van mening dat een nieuw station zo dicht mogelijk bij de stadskern moest komen, wat dus uiteindelijk niet gebeurd is, want het nieuwe station Kampen Zuid ligt nu op de stadsgrens, ver van de binnenstad.

Flevolijn 
Er waren ook plannen voor de aanleg van een spoorlijn van Kampen – Zwartsluis – Meppel of Kampen – Hasselt – Meppel. In beide gevallen zou Zwolle gemeden worden. Tussen de jaren 1960 en 1990 werd er regelmatig over de realisatie van één of twee spoorlijnen gesproken: de lijn Lelystad-Kampen-Zwolle(in de jaren tachtig voor het eerst Hanzelijn genoemd) en/of de Zuiderzeelijn Lelystad-Emmeloord-Heerenveen-Drachten-Groningen.

In 1988 werd de Hanzelijn voor het eerst door NS als optie opgevoerd. Het eerste deel van de Zuiderzeelijn, de Flevolijn genoemd, werd aangelegd tot Lelystad en op 20 mei 1987 en 28 mei 1988 in fasen geopend. Duidelijk was wel dat de verdere aanleg van één of beide lijnen pas na het jaar 2000 zou plaatsvinden. In 1990 kwam er een nieuw onderzoek naar de haalbaarheid van twee lijnen en werd het plan voor de Hanzelijn als 'nu niet haalbaar' in de ijskast gezet.